Oldukça eski bir yerleşme yeri olan Yeşilyurt ilçesindeki tarihi kalıntıların esaslı şekilde incelenmesi yapılmamıştır. Yöredeki en eski kalıntı Atmalı'daki Kaletepe'dir. Roma- Bizans dönemlerini kapsayan Kaletepe kaçak kazılarla tahrip edilmiştir. Bugün, ilçe merkezindeki en önemli tarihi eser h.1169(1753) tarihini taşıyan Camii Kebir'dir. Öteki camii ve mescitlerin tarihi eskilere gitmez. Buradaki önemli kalıntılar, camiler eski ve yeni bazı evlerin duvarlarında yer alan kitabelerdir. Kitabelerin tarihleri çok eskiye gitmesede onların dikkatlice saklanması, korunması, ahşap olan ve yıpranan camilerin yeniden yapılışları sırasında onların tarih sırasına göre ve yerliyerince konulması ilginçtir. Aşağıda görülecegi gibi, kitabelerin bazısında, özellikle evlere ait olanlarda ve Yelköprü'dekinde, gerek hat sanatı, gerekse mahalli şairlere ait olduğu bilinen mısralarda zerafet ve güzellik göze çarpmaktadır Bu bize dünkü Yeşilyurt'un ulaştığı kültür düzeyini gösteriyor. CAMİLERİN DIŞINDAKİ KİTABELER Kültür sokağı, 16 numaralı evde, muhafaza edilen kitabede şöyle denilmektedir: "Hüda Temzak kılsun ömrünü her an ehli hayratın Tecelliyat-ı cemal etsün Cennet içre makamatın Muvaffak eylesün murad-ı ahsen teallah Geçürsün zevk ile dünya ve mafiata ikametin Hüseyin Beyzadedir ismi Haci Muhammed Damat Hafız Muhammadle itman etti imaratın Okusun hayırlı dua bu mescide gelen ihvan Bir eser kodular bulmak içün feyzile necatın Teşekkür eyleyüp Faik dedi cevherle beraber" Bu kitabenin hangi camiye ait olduğu, tüm araştırmalara rağmen bulunamamıştır. Bunun ya terkedilmiş bir yerleşme mahalinden yada yıkıldıktan sonra yerine yenisi yapılmayan bir camiden getirilerek günümüze kadar saklandığı sanılıyor. Üzüntüyle belirtmek gerekirse başka yerlerde bu bilince ulaşmış kişileri görebilmek ok zordur. Tepecik Mahallesinde, Kölükoğlu Camisinin bitişiğindeki Kölükoğlu Ali Efendinin evinin, Giriş kapısı üzerindeki kitabe yaklaşık 40x70 cm. ebatındadır. Bunun özelliği, manzumesinin, Yeşilyurt'un yetiştirdiği ünlü şairlerden biri olan Hüseyin Sabri Efendiye ait oluşudur.Bu vesileyle bu değerli şaiirin şiirinden de bir örnek verilmiş olmaktadır: "Temaşagah sahra-i mualla Bimisli Şam-ı kasr-ı yani ola Kölükzade bu el Haç Muhammed Bu mihmanhaneyi kıldı hüveyda Mutavval ömr ile olsun muammer Beraber hadedanıyla serapa Metün ola bu ebniye cihanda Yavuz gözden hıfz etsin teala Çağır ki tarihi tam oldu Sabri Ne hoş kasr-ı mualla etti inşa." Bu kitabenin altındaki ikinci kitabede sadece büyük bir ayyıldız ile h.1312(1896) tarihi vardır. YELKÖPRÜ ÜZERİNDEKİ KİTABE 1940 yılında betonarme olarak yapılan Yelköprü ile Derme Kanalının kenarına, sonradan yerleştirilen köprü kitabesi; Yeşilyurt'taki en önemli, sanat değeri taşıyan bir kitabedir. h.1254(1838) tarihli kitabenin yazısındaki güzelliğin yanı sıra kenarı da nefis biçimde süslemelidir. Ne yazık ki kitabe, şu surada 5 parça halinde bir beyona raptedilmiştir. Derin derenin yatağında zaman zaman yapılan Yelköprü sayısının yediyi bulduğu söylenmektedir. İşte bunlardan birinin, h.1254(1838) tarinde inşa edilmiş olana ait kitabenin hikayesi şöyle: Kölükoğlu camisinde müezzinlik görevi yapan, Hüseyin Durgun, birgün, o civarda bulunan üzünbağına giderken, selyatağında bir mermer parçasına rastlar. Biraz eşeleyince bunun yazılı bir parça olduğunu görür. Kazma-kürek kullanarak beş parça halindeki kitabeyi meydana çıkararak bu günkü yerine taşır. Kum,çakıl ve çimento temin eder. Kitabeyi 45 derecelik bir eğimle, hazırladığı betonun üzerine yerleştirir. Bu değerli insan bununla da yetinmez. Sık sık suladığı kitabeyi çoluk-çocuk yerinden oynatmasın diye günlerce bekler. Böylece kültürümüze çok değerli bir kitabe kazandırılmış olur. Bu vesileyle Hüseyin Durgun'u buradan, birkez daha, Rahmetle anmayı ödenmesi gerekli bir borç biliriz. Bu kitabede şöyle denilmektedir: "Fahr erbabı Hümen tac-ı Muhammed Ağa Hacıkasımzade ol zübde-i Ashab-ı seha Dermesih suyuna mecra yaptı bu kamtarayı Barekallah bi cierlatif rana Sebep ettikda anı Hazreti Hak Eyledi bağ-ı basatini mücedded ihya Hadd-ı ceht eyledi ismi sai beliği mevkuf Lutfede ana ecrini bihad mevla Hüsnü itmam edince dedi tarihin Abdi Ahsenallahü bu san'a ila baniha Sahip ul hayrat velhasenat el hac Muhammed Ağa İbni el hac Mustafa tekabbel binai ba serri sevab Cemil emin ya Muin fi sene 1254(1838)"